Picture of Dimitris Armaos
με της καρδιάς ήσυχη αντάρα...

Δημήτρης Αρμάος (1959-2015): ένας άνθρωπος των γραμμάτων

Ο Δημήτρης Αρμάος ήταν σημαντικός άνθρωπος των γραμμάτων στην Ελλάδα, κατά την περίοδο 1980-2015: πρωτοπόρος ποιητής, επιδραστικός φιλόλογος και φημισμένος επιμελητής εκδόσεων (πρωτίστως για τις εκδόσεις Gutenberg αλλά και για πολλούς άλλους εκδοτικούς οίκους).

Γεννήθηκε στην Άμφισσα, πήγε σχολείο στην Κρήτη και στου Ζωγράφου και έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του στα Εξάρχεια, στο κέντρο της Αθήνας. Η δράση και η επίδρασή του στα ελληνικά γράμματα ήταν πολύπλευρη, με σημαντικό έργο στα εκπαιδευτικά (πρωτίστως με τα Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας, Εκδόσεις Gutenberg, 1980, ως Δημήτρης Πτολεμαίου μαζί με τη σύζυγό του, Ζωή Μπέλλα), απαράμιλλη τεχνική και χρήση της ελληνικής γλώσσας στην ποίησή του (το ποιητικό του έργο μπορεί να βρεθεί σχεδόν όλο συγκεντρωμένο στην ποιητική συλλογή "Βίαιες Ἐντυπώσεις τῶν Ἐτῶν 1975-2007", εκδόσεις Ύψιλον, 2009) και θρυλική επιμονή στη λεπτομέρεια στις επιμέλειες εκδόσεων που αναλάμβανε.

Στην παρούσα ιστοσελίδα οι επισκέπτες μπορούν να βρουν εκτενή βιογραφικά στοιχεία, αρκετά δείγματα της ποίησής του, συνεντεύξεις του, κείμενα άλλων για αυτόν, αλλά και αρχειακό υλικό από επιμέλειες εκδόσεών του, ομιλίες του, φωτογραφίες, καθώς και κάποια δείγματα από χειρόγραφο υλικό.

Α.ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ὁ Δημήτρης Ἀρμάος γεννήθηκε στὴν Ἄμφισσα στὶς 3 Αὐγούστου 1959. Τὸ 1969, γιὰ πολιτικοὺς λόγους, ὁ κουμμουνιστὴς πατέρας του (τηλεγραφητής στὸ ἀντάρτικο) παίρνει δυσμενὴ μετάθεση στὴν Νεάπολη Λασιθίου, στὴν Κρήτη. Ἡ οικογένεια διαμένει ἐκεῖ δύο περίπου χρόνια. Τὸ 1972 ἐγκαθίσταται στὴν Ἀθήνα, στὸν Δῆμο Ζωγράφου. Ὁ Ἁρμάος φοιτᾶ στὸ 2ο Γυμνάσιο καὶ Λύκειο τῆς περιοχῆς. Ὅταν τὸν Μάιο τοῦ 1976 ξεσποῦν ἔντονες διαδηλώσεις στὸ κέντρο τῆς Ἀθήνας, συλλαμβάνεται (μαζὶ μὲ ἄλλους 34) μὲ τὸ ἐνοχοποιητικὸ στοιχεῖο ἑνὸς χαρτοκόπτη ποὺ βρέθηκε στὴν τσάντα του μὲ τὰ βιβλία τοῦ φροντιστηρίου (τὸν χρησιμοποιοῦσε γιὰ νὰ κόβει τὰ λογοτεχνικὰ βιβλία ποὺ διἀβαζε στὴ διἀρκεια τῶν διαδρομῶν μὲ τὸ ἀστικὸ λεωφορεῖο). Παρὰ τὴν ἀθωωτικὴ ἀπόφαση τοῦ δικαστηρίου (βλ. Ἐλευθεροτυπία στις 25/8/1976 με τίτλο: ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΟΚΑΤΣΙΑΣ), ἡ μία ἑβδομάδα στὴ φυλακή στάθηκε ἀφορμὴ ἀλλαγῆς προσανατολισμοῦ στὴ ζωή του. Ἐγκατέλειψε τὴν ἰδέα γιὰ σπουδὲς στὴν ἰατρική, κι ἔφυγε γιὰ σπουδὲς νεοελληνικῆς φιλολογίας στὴν Ἰταλία. Μετὰ ἀπὸ ἕναν πρῶτο κύκλο σπουδῶν στὴ Σιένα καὶ τὴ Ρώμη, ὁλοκλήρωσε τὶς σπουδές του στὴν Ἀθήνα, ὅπου ἀργότερα καὶ τὸ διδακτορικό του μὲ ὑποτροφία τοῦ ΙΚΥ. Ὁ Ἀρμάος, ὡς μαθητὴς τῆς Γ΄τάξης Λυκείου, τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1976, γνωρίζει στὸ σχολεῖο τὴ νεαρὴ φιλόλογο, ἀναπληρώτρια καθηγήτρια Ζωή Μπέλλα. Μαζί θα διανύσουν μια πορεία ζωής σαράντα σχεδόν χρόνων, θα συγγράψουν ἀπὸ κοινοῦ δοκίμια κριτικῆς γιὰ λογοτεχνικὰ κείμενα, σχολικὰ ἐγχειρἰδια, μεταφράσεις, καὶ θὰ ἀποκτήσουν δύο γιούς, τὸν Κωνσταντίνο (1985) καὶ τὸν Πτολεμαῖο (1993).

Ἀπὸ τὸ 1989, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὸ 1996, ὁπότε καὶ ἐργάστηκε ὡς φιλόλογος σὲ σχολεῖα τῆς Ἀθήνας καὶ τῆς Ἄμφισσας), στὸ Ἀρσάκειο, σὲ διάφορα νυχτερινά, στὸ 2ο Πειραματικὸ Ἀμπελοκήπων, παράλληλα ἐργαζόταν, τὶς περισσότερες φορὲς ἐθελοντικά, καὶ ὡς ἐπιμελητὴς ἐκδόσεων σὲ πολλοὺς ἐκδοτικοὺς οἴκους, ἢ ἔκανε ἐπιμέλειες σὲ βιβλία φίλων του (στὰ περισσὀτερα μάλιστα δὲν ἔβαζε τὸ ὄνομά του). Ἐργαζόταν μὲ ἀκατάπαυστους ρυθμούς, βλέποντας στὶς ἐκδόσεις ἕνα μεγάλο σχέδιο γιὰ τὸν πολιτισμό. Ἡ βασικότερη συνεργασία του πάντως σ’ αὐτὸ τὸν χῶρο ἦταν μὲ τὸν ἐκδοτικὸ οἶκο Gutenberg, ὅπου ὡς ὑπεύθυνος τοῦ λογοτεχνικοῦ προγράμματος ὣς τὸ 1994 σχεδίασε μεγάλες λογοτεχνικὲς σειρὲς μὲ ἐμβληματικότερη τὴ σειρὰ κλασικῶν ἔργων Orbis Literae, που συνεχίζει τὴν πορεία της μέχρι σήμερα.

Τὸ 1994 ἀποφασίζει νὰ ἐργαστεῖ ὡς καθηγητὴς στὴ Μέση Ἐκπαίδευση, ἀρχικὰ στὸ Ἀρσάκειο καὶ μετὰ σὲ νυχτερινὰ σχολεῖα τῆς Ἀθήνας, στὸ Λύκειο τῆς Ἄμφισσας καὶ τέλος στὸ 2ο Πειραματικὸ Λύκειο Ἀθήνας. Συγχρόνως συνεργάζεται μὲ πολλὰ περιοδικὰ ὅπου δημοσιεύει ποιήματά του, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸν Gutenberg καὶ ἄλλους ἐκδοτικοὺς οἴκους μὲ ἐπιμέλειες βιβλίων. Τὸ 2014 παραιτεῖται ἀπὀ τὴν Ἐκπαίδευση, ἀπογοητευμένος ἀπὸ τὰ ἐκπαιδευτικὰ δρώμενα καὶ ἀδιέξοδα, καὶ ἐπανέρχεται στὸν Gutenberg μὲ στόχο τὴν ἐκκίνηση ἑνός πολὺ φιλόδοξου λογοτεχνικοῦ προγράμματος: τὴ δυναμικὴ συνέχιση τῆς Orbis Literae καὶ τὸ ξεκίνημα μιᾶς νέας σειρᾶς, τῆς Aldina. Καταρτίζει τὸ πρόγραμμα καὶ τῶν δὐο σειρῶν μὲ περισσότερους ἀπὸ 200 τίτλους γιὰ τὴν καθεμιά. Δὲν προλαβαίνει νὰ ἐπιμεληθεῖ κανένα ἔργο. Χτυπημένος ἀπὸ τὸν καρκίνο, φεύγει στις 31 Μαίου 2015.

Β. Ε Ρ Γ Ο

Ποίηση

Μελέτες - Ἀρθρογραφία

Μεταφράσεις

Πολλὲς μεταφράσεις του ἔχουν δημοσιευθεῖ σὲ περιοδικά.

Ἐκπαιδευτικά

Τὸ 1980, μὲ τὸ φ.ψ. Δημήτρης Πτολεμαίου καὶ σὲ συνεργασία μὲ τὴ σύντροφό του Ζωή Μπέλλα, ἐπιχειροῦν ἕνα τεράστιο συγγραφικὸ ἐγχείρημα, τὰ Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας, ἕνα τετράτομο ἔργο γιὰ τὴ διδασκαλία τοῦ μαθήματος της λογοτεχνίας μέσα ἀπὸ σύγχρονες ἑρμηνευτικὲς θεωρίες, ποὺ ἔδωσε στοὺς φιλολόγους τὸ πλέον σύγχρονο και συστηματικὸ ὁδηγό γιὰ τὸ μάθημα.

Ἐπίσης ἦταν μέλος τῆς ὁμάδας ποὺ συνέταξε τὸ βιβλίο Νεοελληνικὴ Λογοτεχνία γιὰ τὶς Κατευθύνσεις τῆς Γ΄ Λυκείου (1999), καθὼς καὶ το βιβλίο Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας Γυμνασίου-Λυκείου: Βιβλίο τοῦ Καθηγητῆ.

Ὁ κατάλογος θὰ μάκραινε πολὺ ἂν ἀναφέραμε τὰ ἄρθρα του σχετικὰ μὲ τη διδασκαλία λογοτεχνικῶν κειμένων (ἐνδεικτικά: «Διονύσιος Σολωμός, Ὁ Κρητικός: Εἰσήγηση γιὰ τὴ διδασκαλία τοῦ ποιήματος»: Νέα Παιδεία, ἔτ. 23., ἀρ. 91, Καλοκαίρι, σσ. 55-66). Τὴν ἀγωνία του γιὰ τὴν τύχη τοῦ μαθήματος τῆς λογοτεχνίας ἀνέπτυξε μὲ τὸ φ.ψ. Δημήτρης Πτολεμαίου στο τομίδιο Ἤθη Ἑρμηνευτικά, Ἤθη Διδακτικά: Κείμενα ἐμβόλιμα σ’ ἕνα ὑπόμνημα γιὰ τὴ λογοτεχνία στὴν ἑλληνικὴ Μέση Ἐκπαίδευση λήγοντος τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, Ὕψιλον/βιβλία (1999). Επίσης σὲ ἄρθρα του, ὅπως: «Πρῶτες ἐκτιμήσεις καὶ εἰσηγήσεις γιὰ τὸ μάθημα τῆς λογοτεχνίας στὴ Μέση Ἐκπαίδευση: Πρόγραμμα Σπουδῶν καὶ Βιβλία (Ἀποσπάσματα ἀπὸ μιὰ ἐπιστολὴ καὶ μιὰ ὁμιλία)»: Τετράμηνα, ἀρ. 62-64.

Κι ἀκόμα: Δημήτρης Πτολεμαίου, «Ἐνάντια στὴν αἰσιοδοξία: Ἡ Λογοτεχνία σὲ “Πρόγραμμα σπουδῶν” γιὰ μία σχολικὴ τάξη»: Φιλόλογος [Θεσσαλονίκη], τ. 35., ἀρ. 148 [ἀφιέρωμα στὰ νέα προγράμματα σπουδῶν] (Ἀπρίλιος-Ἰούνιος), σσ. 194-206.

Ἐκδοτικά

Ἠ ἐνασχόλησή του μὲ τὴν ἐκδοτική (συνεργασίες μὲ διάφορους ἐκδοτικοὺς οἴκους: διορθώσεις κι ἐπιμέλειες κειμένων), ὑπῆρξε σταθερὴ άπὸ τὸ 1985 καὶ ὣς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του. Ἡ συνεισφορά του στὴν πραγματοποίηση τοῦ ἐκδοτικοῦ προγράμματος στὸν Gutenberg, πέραν τῶν εἰσηγήσεων καὶ τοῦ σχεδιασμοῦ, ἐκτείνεται καὶ στὴν ὅλη τυποτεχνικὴ ἐμφάνιση τῶν ἔργων (μερικὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα καὶ σελιδοποίησε), στὴν ἐπιμέλεια, συχνὰ καὶ στὴ φροντίδα γιὰ τὶς διαφημιστικὲς καταχωρίσεις ἢ τὶς μακέτες τῶν ἐξωφύλλων.

Κατὰ τὴν πρώτη συνεργασία του με τον Gutenberg ὀργάνωσε καὶ ἐπιμελήθηκε τὶς σειρές: «Λογοτεχνία γιὰ Νέους», Ἑορταστικὴ Ἀνθολογία Διηγήματος, «Ἰδέες καὶ Συστήματα», «Orbis Literæ», «Ἀρχεῖο Θεωρητικῆς Παιδείας», «Μικρὴ Παγκόσμια Βιβλιοθήκη», «Τὸ Μυστικὸ καὶ τὸ Παράδειγμα», «Γλωσσολογικὴ Βιβλιοθήκη». Τὰ ἔργα αὐτὰ ὑποστήριξε (κατὰ περίπτωση) μὲ σύνταξη ἐπισημειώσεων, καταρτίσεις εὑρετηρίων, ἀνθολογήσεις κριτικογραφίας, προσθῆκες βιβλιογραφιῶν κ.ἄ.

Παράλληλα εἶχε συνεργασία καὶ μὲ ἄλλους ἐκδοτικοὺς οἴκους, λ.χ. μὲ τὸν Καστανιώτη (ὅπου συνεργάστηκε μὲ τὸν Κωστὴ Παπαγιώργη γιὰ κειμενικὲς καὶ τυπογραφικὲς ἐπιμέλειες φιλοσοφικῶν κειμένων), τὶς ἐκδόσεις ῞Υψιλον/βιβλία, Μαΐστρος, Polaris-Multimedia καὶ Ἴνδικτος (ὑπεύθυνος τῆς σειρᾶς «Ἔδικτα τῆς Ἰνδίκτου»)...